"Ipmila mánát-Duodjetekstiillat almmolaš sajis"
Ipmila mánát-Duodjetekstiillat almmolaš sajis lea dáiddalaš duodjedutkamušan nubbi čájáhus. Dat čoahkkana iežan duddjon duodjetekstiillain Heahtá girkui,iežan ruovttuguvlui Eanodahkii.
Mu tekstiillat vuođđuduvvet duodjái, sápmelaš oidnui čábbodagas, vuogasvuogas ja hármoniijas. Mu duodjái lea lunddolaš vánisvuođa tematihkka ja hervema unnánvuohta, iežan oidnu čábbodagas. Mun gaskkustan árbevieru ja heivehan iežan máhtu ođđalágan bargguide, almmolaš saji konteavsttas.
”Doalvvun árbevierumet dohko nugo dat lea- dat lea nohkka” 20.2.19
Duodjetekstiillat gulahallet visttiin, gutnejahttimiin almmolaš saji buktán ráddjehusaid ja vejolašvuođaid. Hámit, ivnnit ja bargovuogit hábmejit harmoniija. Dat eai leat šaddan soaittáhagas, muhto geardduhit sohkabuolvvaid badjelaš árbevieruid ja dábiid, mat leat heivehuvvon ođđa áigái ja sadjái. Sápmelaččaid seremoniija
iŋadeami ládje tekstiillat bohtet almmolaš sadjái ieš iehčan -iežas kultuvrra gudnejahttimiin, iežas vuolggasajis.
Luonddumateriálat ovdanbuktet duoji luonddu. Dat njulgestaga gáibidit gieđain goarruma. Gulahalan dujiin – dat muitala, maid dat háliida. Earenomážit stuora tekstiillat dárbbahit hámostallama ja plánema mihtuiguin – hápmosiid dahkan leige ođđa bargovuohki, muhto earenomáš riggudahtti.
”Iežas ideat ellet eará ládje, go álggos dahká visuála muituimerkemiid” 3.4.20
Konkrehtalaččat duddjojin ruovttu oktavuođas olgun ja iežan bargolanjas. Muhto easkka albma sajis, Heahtá girkus, tekstiillat eallájedje. Lasihin ja unnidin, rievdadin,heivehin hápmosiid ávdnasa ja saji ektui. Duodji ja sadji humahallet mu- guldalan ja gudnejahtán daid.
Ávkkástalan vejolašvuođa mielde buot bázáhusávdnasiid, unna siste- ja láđđebihtážiid ja láigeloahpaid. Duodjái mihtilmaš materiála seastin ja divdna ávnnasgeavaheapmi dorjot mu jurdaga ekologalašvuođas. Nuppe dáfus unnimusnai bihtážiid mearkkašupmi govvida olbmo árvvu iešalddis- juohkehaš lea earenomáš eallimis dihte.
Muhtumin bargen geassebáikkisteamet duoddaris. Birrasa molsun lea luovvan- ja hábmenbargosan dárbbatlaš. Sogaid guohtuneatnamiin oaidnemeahttun lea olámuttus ja addá iežas mearkkašumi duodjái ja dan luovvanprosessii.
Golai vuollelaš jahki, álgogiđas skábmii várjalin dárkilit dáiddalaš hábmema ja duddjoma olggobeal olbmuin. Ristiinná-oappá haga in livčče ceavzán. Giitu su hábmenipmárdusas, ivdneoainnus ja snáhppes áimmis! Lei duođain dehálaš beassat ovttas bargat, juohkit jurdagiid, oaidnit ja vásihit tekstiillaid Heahtá girkus- ja vajálduhttit ovttas birastahtti máilmmi.
Áltártekstiila dehe antependium
Áltártekstiila Ipmila mánát láidesta árra mánnávuođamuittuidasan eatni eatni Tuomis Ristiinná (1894-1977) jearaldahkii das, leango Ipmila mánná? In diehtán leango, muhto sihkkarvuođa dihte mieđihin ahte lean.
Antependiumas Ipmila mánáid govvidit sákkalemiin ovttas čadnojuvvon sistebihtážat, mat leat čoahkkanan áltára ovdii. Oaidnin dihte duoji detáljaid ja sáni lahka, ferte čippostit dan ovdii. Čippostit Ipmila ámadaju ovdii.
Heahtá girku muorrareliefat geardduhuvvojit sistehearvvain, mat leat hervejuvvon 1920-30 -logu gávttiid vuođul. Dainna vugiin, masa sogaidan muitodiehtu ollá. Dasa dovddan iežan gullot, daid anu sáhtán ákkastallat.
Áltártekstiila ságastallá Uuno Eskola (1889-1958) earenoamáš alihastti mosaihkkadáidagiin. Mosaihka govvidan báras leat seammasullásaš gávttit, maid muittán boarrásiid buolvva čiŋadan iežan mánnávuođas . Andependium ivdnin lea čieŋalis čáhppesalit, mii áhkkorohkiid áigge lei bivnnuhis gákteivdni. Čiekŋalis aliha ealáskahttá čuvges rukses láđđi, hervejuvvon ruonáin ja vielgadiin. Ovdal hearvabáttiid min olbmot herveje biktasiid ja gárvvuid ulloláiggiiguin ja sierraivnnat láđđiin, bummoldiŋggain ja láiggiiguin.
Girjeliinnit čuvvot áltártekstiilla stiilla ja ivdnema. Stuorit govva dievddu gávtti ovdabeali hámi ja unnit nissonolbmo gávtti oza. Silba lávggástagat symboliserejit sápmelačča čikŋaárbevieru ja vuogi geavahit silbba gárvodeamis. Čanan tekstiillain historjái, daningo beare sápmelaččat leat gorron silbbaideaset njuolga sistái ja diŋgii.
Vihaláhtterátnu
Vihaláhtterátnu Oahpisteaddi vuođđuduvvá ráhkisvuođa tematihkkii. Dolin vudje soagŋuid herggiin, man hearvaleaŋggaid činahe earenoamáš avohasat ja diehppebággi. Vihaláhtteránu álgojurdda lei leaŋggaid hápmi, báralašvuohta. Dat govvida náittosdili, bára oktiisearvama, oktasaš bálgá álggaheami.
Ávdnasat muitalit boazodoalu mearkkašumi Eanodaga sápmelaččaide. Jievja- ja gabba bohccoduoljjit hábmejit ruvttohasa, mas bárra vihahuvvo náitosii. Sevdnjes guolga rápmada čuvges ruvttuid hábmemiin ruossa gasku láhtteránu. Duolljeruvttuid birasta leaŋggaid hápmi: olggumužžan badjin lea duoljji asibealát báidnojuvvon suonain sággon ornameantaherven ja ostejuvvon sisti. Bihtáid čatná oktii Ergon Duommá (1913-1979) ornamentihkkagovus, mii gávdno su duddjon hearvaleaŋggain. Oktanuppelot bohcco gápmasat ja ostejuvvon sisttit hervejit vuolleoasi. Láđđediehpit symboliserejit soagnoleaŋggaid láhtteránu vuollerávddas ja gápmasiid rávddain.
Vihaláhtterátnu govvida hámis beales goađi uvssoha. Johtti sápmelaččaide goahti lei ruoktu, bassi báiki- ráfi ja dorvvu sadji, manin Ipmil lea sivdnidan náittosdili. Vihaláhtteránu dollet goađi ja lávu ráhkadusas oahpes holggat. Holggat govvidit maid goađi uvssohii mihtilmas caŋaid.
Liturgála tekstiillat: stolat ja gearraliinnit
Stolat ja gearraliinnit čuvvot liturgála ivnniid , muhto leat duoji čábbodatoainnu ja árbevieru geahččanguovllus duddjon. Gearraliidni geardduha guđege stola jurdaga, feargga ja stiilla.
Ruoná ja rukses stolas lea seammá badjeoassi. Dat addá miellagova beaskka čeabehis ja Eanodahkii mihtilmas hearvabáttiid geavaheamis. Ruoná stola hervemis boahtá ovdan eanodatsogaide mihtilmas dievddu gahpira čohkka. Rukses stola vuorustis vuođđuduvvá dievddogávtti čiehkadiliid hervenvuohkái.
Violeahtta stola čuldojuvvon báddi vuođđuduvvá gietkama guoddenbáddái- guoddáhan báhppa stolas Ipmila geasisin. Eanodagas mihtilmas guoddenbátti hervenmálle lea heivvolaš goabbánai sohkabeallái ja čatnása ivnniid suoivvaniid bakte liturgála gáibádusaide.
Čáhppes ja vilges stola vuođđun lea láđđi ja silkki ovttastahttin, mii lea hervejuvvon silba- ja golleárppuin. Gieđain hervejuvvon ornamentihkkagovvosat vuođđuduvvet čuoldagiid ja dákte- ja muorradujiid hervenvugiide.
Kolleaktagahpirat
Kolleaktagahpirat vuođđuduvvet dievddu- ja nissonolbmo gahpira hápmái ja mállii. Gahperrávddaid herve Heahtá soahteáigge boldojuvvon girku ruossa hápmi, mii lea duottareatnamiid nalde. Nissonolbmo jorbavuđot, vuollegis rukses gahpir ja dievdo-olbmo njeallječiegat, alitvuđot gahpir muitalit ellojuvvon árbevieruin ođđa doaibmabirrasis. Kolleaktagahpiriid čoarve- ja báhkkegeavjjaid lea duddjon Kristiina Magga.
Ipmila mánát-Duodjetekstiillat almmolaš sajis, 2021
Govat Nilla-Máhtte Magga